Lev Tolstoj
Lev Tolstoj (1828-1910) was eenRussische roman- en toneelschrijver van adellijke afkomst. Hij schreef voordat hij in een geestelijke crisis belandde het proza-epos Oorlog en vrede (1862-1869), waarin een panoramisch en gedetailleerd beeld wordt gegeven van de Russische samenleving tegen de achtergrond van de inval van Napoleon, en de overspelroman Anna Karenina (1877). De laatste decennia van zijn leven ontwikkelde hij zich tot een christelijk moralist en anarchist, wiens standpunten - geen verzet tegen het kwaad, afzien van persoonlijk eigendom, ingrijpende reorganisatie van regering en Kerk met behoud van geloof in God - niet alleen censuur uitlokten, maar ook excommunicatie door de Russisch-orthodoxe Kerk. Beroemde novellen uit deze periode zijn De dood van Ivan Iljitsj (1886, over het einde van een gewone ambtenaar) en Kreutzersonate (1890, over een man die zijn vrouw vermoordt).
Maar schrijver zijn was lang niet altijd zijn belangrijkste drijfveer. Er waren perioden waarin hij zich volledig gaf aan het onderwijs aan de analfabete kinderen van het dorp op zijn landgoed Jasnaja Poljana en het omliggende gebied. In andere perioden zette hij zich volledig in voor de bestrijding van hongersnoden in door droogte getroffen steppegebieden in het zuiden van Rusland en bracht daarvoor miljoenen roebels bijeen. In zijn latere jaren was zijn belangrijkste streven gericht op een geweldloze wereld (Het koninkrijk Gods is in u) bewoond door vrije mensen die vegetariërs en geheelonthouders moesten zijn. Hij bestreed het autoritaire en wrede Tsaristisch regiem en de religieuze praktijken van de Russisch orthodoxe kerk en werd zo een van de wegbereiders voor de Russische revolutie, maar zonder dat hij zijn steun kon geven aan het atheïstische Marxisme en communisme.
Een voortreffelijke biografie van Tolstoj is die van Rosamund Bartlett Tolstoy, a Russian life.
Welke adellijke familie speelde de hoofdrol in De scharlaken stad van Hella Haasse?
ooievaar
Geluksbrenger. De terugkerende ooievaars werden gezien als voorboden van de lente. En als een paar op een dak van een huis nestelde, geloofde men dat de bewoners een voorspoedig jaar tegemoet gingen. De ooievaar als brenger van kindertjes stamt uit Duitsland en is pas begin negentiende eeuw naar Nederland overgewaaid. Het paste wel bij de tijd dat nog niet openlijk over seksualiteit en geboorte werd gesproken. De gewoonte om als een kind is geboren een houten ooievaar in de tuin te zetten komt ook uit Duitsland maar is in Nederland van later datum, zo begin twintigste eeuw.
