Verantwoording
Het Cultureel Woordenboek Online bouwt voort op het papieren Cultureel Woordenboek dat in 1992 voor het eerst verscheen en veel herdrukken beleefde. Voor dit boek selecteerden zo'n vijftig vrijwilligers - deskundigen uit allerlei takken van wetenschap en cultuur - begrippen die zij rekenen tot het domein van de algemene ontwikkeling.
Het Cultureel Woordenboek Online lijkt op een encyclopedie, maar verschilt toch aanzienlijk van bijvoorbeeld Wikipedia en andere naslagwerken. Waar een encyclopedie naar volledigheid streeft, streeft de redactie van het Cultureel Woordenboek juist naar beperking en beknoptheid. Wie meer wil weten, kan elders terecht.
De vraag die de redactie zich bij elk begrip stelt, luidt: ‘Behoort het tot de begrippen en namen die een algemeen ontwikkelde Nederlander zou moeten of willen kennen?'
Het is niet altijd eenvoudig om dat te bepalen, maar moeilijker nog is het om een woord dat er eenmaal in staat te schrappen. Het zit niemand in de weg, dus waarom zou je dat doen? Toch proberen we dat wel te doen. Begrippen die tien of twintig jaar geleden belangrijk waren, hebben veel van hun betekenis verloren. Op dit moment is Brexit een belangrijk begrip, tien jaar geleden was dat de Arabische lente. Tien jaar geleden stond er in het hoofdstuk Aarde niets over klimaatverandering. Nu wel.
Dit woordenboek wordt geregeld bijgehouden, en de redactie hanteert bij de selectie zo consequent mogelijk de bovengenoemde criteria. Maar dat betekent niet dat de criteria voor elk hoofdstuk hetzelfde zijn. Dat hangt af van het onderwerp. Uitgangspunt is dat het woorden zijn die iedereen op de middelbare school worden aangereikt. Dan is het logisch dat er meer woorden uit biologie en geschiedenis in staan dan woorden op het gebied van mode en design. Ook zijn zaken uit het recente verleden rijker vertegenwoordigd dan die uit een ver verleden. Neem het hoofdstuk Film. Van films van meer dan vijftig jaar geleden zijn maar enkele voorbeelden opgenomen. Maar ook titels van films van de laatste paar jaar zijn niet talrijk. De betekenis van een film is immers pas goed in te schatten als daar enige tijd overheen gaat. Hetzelfde geldt voor acteurs, actrices, regisseurs, maar ook voor schrijvers, politici en wetenschappers. Bij een paar hoofdstukken was de selectie gemakkelijk. Zo is bij de woorden van het hoofdstuk ‘Gebouwd erfgoed’ gebruik gemaakt uit de lijst van Werelderfgoederen van de Unesco. Het hoofdstuk ‘Literatuur internationaal’ is voor een belangrijk deel gebaseerd op het Klein ABC van de Wereldliteratuur van Pieter Steinz. Hetzelfde geldt voor het Klein Cultureel Woordenboek van de filosofie van Hans Driessen wat het hoofdstuk Filosofie betreft.
Bij elk hoofdstuk staat een inleiding met daarin een korte toelichting op de gemaakte keuzes. Woorden en begrippen die algemeen gebruikelijk en bekend zijn staan niet in het Woordenboek, evenmin als woorden die volgens de redactie te specialistisch zijn.
Verder is een aantal begrippen getooid met een vlaggetje, omdat wij die beschouwen als de basisbegrippen van de betreffende rubriek.
Het is dus duidelijk dat dit woordenboek geen statisch geheel vormt en voortdurend onderhoud vergt. Wij doen graag een beroep op allen die het Cultureel Woordenboek raadplegen om de redactie te attenderen op onvolkomenheden, onjuistheden en achterhaalde feiten. Wanneer begrippen onterecht ontbreken of geschrapt zouden moeten worden, horen wij dat ook graag.
